İstanbul'da Bizans Kilisesi'nden camiye çevrilen yapılar-GEZELİM-GÖRELİM

İstanbul'da Bizans Kilisesi'nden camiye çevrilen yapılar

Koca Mustafa Paşa Camii: Sümbül Efendi Camii olarak bilinir. Aziz Andreas Manastırı İstanbul'un Kocamustafapaşa semtinde Doğu Roma döneminden kalma dini bir yapıdır. 6. yüzyıla ait parçalar ve sütun başlıkları bulunur. Manastır adını Bizans halkına Hıristiyanlığı kabul ettirdiğine inanılan Hagios Andreas en te Krisei adındaki havariden almıştır 486'da camiye dönüştürülmüştür.

   Üç avlu kapısı, iki giriş kapısı var.  Bu kapılar son cemaat yerine açılır ve buradan iki kapıyla camiye girilir. Kürsü, minber, müezzin mahfili ahşaptır. İki kapı arasındaki mermer kitabe avlunun ortasındaki şadırvana bakar. Kubbe 4 sütuna yaslanır, iki apsid, iki nartekslidir. Sütun başlıkları yapraklı, monogramlıdır. Minare ortadadır. Sağda Safiye Sultan Türbesi, avluda 1493'de vefat eden Yusuf Sümbül Sinanüddin Efendi, Sümbüliye büyüklerinin türbeleri bulunmaktadır. Sümbül Efendi Türbesi ile şadırvan arasında korumaya alınmış 500 yıllık selvi ve yanında beyaz mermer sütundan tarihi çeşme bulunur. Avlusunda, 2000 yıllık olduğu söylenegelen bir Çınar ağacı vardır ve onun altında da Muhammed peygamberin torunu ve Fatıma ile Ali’nin oğulları olan Hüseyin'in torunlarının kabirleri bulunmaktadır. Konstantin'in müslüman olduktan sonra Sarı Sıdıka ismini alan Katerina ismindeki kızının mezarıda bulunmaktadır

2-AYASOFYA

Bizans İmparatoru I. Justinianus tarafından, 532-537 yılları arasında şehir merkezine inşa ettirilmiş bazilika planlı patrik katedrali olup 1453 yılında İstanbul'un Osmanlılar tarafından alınmasından sonra Fatih Sultan Mehmet tarafından camiye dönüştürülmüştür. 1935'te müze olarak hizmet vermiş, sonradan tekrar camiye çevrilmiştir. Ayasofya kubbeli bazilika tipinde bir yapı olup kubbe geçişi ve taşıyıcı sistem özellikleriyle mimarlık tarihinde önemli bir dönüm noktası olarak ele alınır

3-KARİYE MÜZESİ  (HORA MANASTIR KİLİSESİ- KARİYE CAMİİ)

  Manastır olarak 534 yılında I. Justinianus döneminde Aziz Teodius tarafından yapılmıştır. 1511 yılında Sultan II. Bayezid sadrazamlarından olan Atik Ali Paşa tarafından camiye çevrilmiştir."Atik Ali Paşa Camii" veya "Kariye Camii" olarak anılagelmiştir. Bu dönüştürme sırasında bu eski kilisenin duvaraları üzerinde bulunan mozaik ve freskler sıva ile kaplanmıştır. Fakat cami olarak yapıya sadece köşesindeki minare ve içeride güneydoğu köşesindeki mihrap eklenmiş ve yapının orijiinalliğinin korunmasına çalışılmıştır.1948'den 1958'e kadar yapılan çalışmalar sonucunda tüm mozaik ve freskler ortaya çıkarılmıştır.  

4-ARAP CAMİİ  (AZİZ DOMİNİK KATEDRALİ)

   Galata'da fetih öncesinden kalan İstanbul'un tek Gotik kilisesidir. İstanbul’un Fethi için 717 yılında gelmiş olan Müslüman Arap kumandanlarından ve sahabe neslinden meydana gelen bir ordu başında Mesleme bin Abdülmelik adındaki komutan; Galata’da ilk Ezan bu Camide okunmuş, ve adına Arap Camii denilmiştir.7 yıl kadar İstanbul’da kalmış olan Arap Müslüman Ordusu ibadetini burada yapmıştır. Daha sonra Şam'da çıkan bir isyan üzerine Arap ordusunun Şam’a gitmesi üzerine Dominiken Papaz ve Rahipleri burasını kilise haline sokmuş, şimdi minare olarak kullanılan çan kulesini bu esnada  ilave edilmiştir. 1453 İstanbul’un fethinden sonra kilise camiye çevrilerek öndeki mihrap ve minber ilave edilmiş ve Osmanlı kayıtlarında yine Arap Mescidi ismini almıştır.

5-GÜL CAMİİ (AYA TEODOSİA KİLİSESİ)

 Ayakapı semtindeki Bizans İmparatorluğu döneminden kalma dini yapıdır.11. yüzyılda yapıldığı tahmin edilmektedir.Büyük Saray'ın ana girişi Halki Kapısı üzerindeki İsa ikonasının indirilmesine karşı çıktığı için öldürülen Theodosia adlı kadının kutsal emanetlerinin bu kiliseye konduğu ve bu kilisenin Aya Theodosia olduğuna inanılır. 1499 yılında camiye çevrilmiştir.

6-İMRAHOR CAMİİ (STUDION MANASTIRI-IONNES PRODROMOS KİLİSESİ)

  İmrahor Camii, Doğu Roma döneminde yapılmış İstanbul'da ayakta kalan en eski dini yapıdır.Doğu Konsülü Studios tarafından bugünkü Yedikule'de 454 yılında kurulan Studios Manastırı'nın bir parçası olan Aya İoannes Prodomos (Vaftizci Yahya) kilisesidir.  Osmanlı padişahı II. Bayezid döneminde İmrahor İlyas Bey tarafından camiye çevrilmiştir. Osmanlı döneminde şehrin en büyük camilerinden biri olarak hizmet vermiştir.

7-ESKİ İMARET CAMİİ (PENTEPOPTES KİLİSESİ)

Eski İmaret Camii veya Pantepoptes Manastırı Kilisesi İstanbul'un Zeyrek semtinde Doğu Roma döneminden kalma yapıdır. 1081- 1087 yılları arasında inşa edildi. Kilise Komnenos Hanedanı'nın kurucusu I. Aleksios tarafından yaptırılmıştır. Fatih Sultan Mehmet döneminde medrese olarak kullanılan Zeyrek Camii'nin imarethanesi olarak kullanılmıştır. Fatih medreseleri yapılınca cami olmuştur.

8-VEFA KİLİSE-CAMİİ / MOLLA GÜRANİ CAMİİ (AYA TEODOROS KİLİSESİ)

Vefa Kilise Camii (Aziz Teodoros) İstanbul'un Vefa semtindeki bir dini yapıdır.  Kompleks, Bizans mimarisinin Komnenos ve Paleologos dönemlerine ait bir örneğidir. Doğu Ortodoks kilisesi formunda olup, Yunan haçı planına göre yapılmıştır. İstanbul'un fethi'nden sonra cami olarak kullanılmıştır.

FELİ CAMİİ (AYA NİKOLA KİLİSESİ) 

Aziz Noel Baba Katolik Kilisesi, İstanbul'un Fatih ilçesinde bulunan tarihi bir cami. Bizans kilisesi iken Osmanlı padişahı IV. Murat döneminde, Recep Paşa tarafından 1630 yılında camiye çevrilmiştir. Cami 7,22 metre genişliğinde ve 22,6 metre uzunluğundadır. Bir minaresi bulunmaktadır.

10-BODRUM MESİH PAŞA CAMİİ (AYA MİRELAİON KİLİSESİ)

Bodrum Camii (Bodrum Mesih Paşa Camii veya eski adıyla Myrelaion Kilisesi), İstanbul'da Laleli yakınındaki Doğu Roma döneminden kalma yapıdır. 10. yüzyılda Myrelaion Manastırı'nın kilisesi olarak İmparator Romanos Lekapenos tarafından yaptırılmıştır. İstanbul'un fethinden sonra II. Bayezid döneminde Sadrazam Mesih Paşa tarafından camiye çevrilmiştir.

11-SANCAKTAR CAMİİ (GASTRIA KİLİSESİ)

Sancaktar Hayrettin Camii (Azize Gastria Manastırı) Osmanlı İmparatorluğu döneminde camiye çevrilen bir manastırdır. Samatya semti Teberdar Sokağı'nda bulunmaktadır.

12-FENARİ İSA CAMİİ 

Fenari İsa Camii, Molla Fenari Camii ya da eski adıyla Lips Manastırı Kilisesi, İstanbul'da, eskiden Ortodoks kilisesi olarak kullanılırken Türklerin şehri ele geçirmesi ile birlikte camiye çevrilen bir ibadethanedir.

13-FETHİYE CAMİİ (PAMMAKARISTOS KİLİSESİ)

Fethiye Camii (Pammakaristos Manastırı), İstanbul'un Fatih ilçesi Çarşamba semtinde bulunan bir cami.Aslında kilise olarak, 13. yüzyıl  Mihail Glabas Tarkaniotes tarafından inşa ettirilmiştir. İstanbul'un fethinden sonra 1454 yılında patrikhane olarak kullanılmıştır. 1601 yılında İran savaşlarında Gürcistan ve Azerbaycan'ın fethedilmesiyle, fethin hatırası olarak camiye dönüştürülmüştür. Fethiye Camii, camiye dönüştürülürken kilisenin apsis kısmı yıkılarak yerine kıble yönüne uygun bir mihrap yapılmış, bir minare ve medrese inşa ettirilmiştir. Cumhuriyet döneminde müzeye dönüştürülmüş, 1955 yılında Amerikan Bizans Enstitüsü tarafından içindeki mozaik ve freskler açığa çıkarılmış, sonradan yapılan kemer sökülüp yerine eski haline uygun sütunlar yapılmıştır. 1960'lı yıllarda yeniden cami olarak ibadete açılmıştır. Camii'nin duvarları taş ve tuğla karışımıdır. Dış duvarlarında ve içerideki mozaiklerde Grekçe yazılar göze çarpmaktadır.

14-HIRAMİ AHMET PAŞA CAMİİ (IOANNES BAPTİST-TURULLO KİLİSESİ)

Hırami Ahmed Paşa Camii ,Aziz İoannis veya Aya Yani, İstanbul'un Çarşamba semtinde Doğu Roma'dan kalma yapıdır. 11. yada 12. yüzyılda yapıldığı sanılır.1455 yılında Patrikhane'nin Pammakaristos Manastırı'na taşınması üzerinde oradaki rahibelere Aya Yani tesis edilmiştir. 1586'da Hirami Ahmet Paşa tarafından camiye çevrilmiştir.

Kapalı haç planlı yapılar tipinde, narteks ve apsis çıkıntıları dahil uzunluğu 15 metreyi geçmeyen bu küçük yapı, günümüze kadar oldukça iyi durumda gelmiştir. Ortada pencereli, yüksek kasnaklı bir kubbesi, doğu tarafında bir büyük iki küçük olmak üzere üç apsisi vardır.

15-KÜÇÜK AYASOFYA CAMİİ (SERGİOS-BAKHOS KİLİSESİ)

 Küçük Ayasofya semtindeki cami. Bizans (Doğu Roma) İmparatoru I. Justinianus ve karısı Theodora tarafından 527-536 yılları arasında Aya Sergios ve Bachos Kilisesi adıyla yaptırılan kilise 1497'de sultan II. Beyazıt Topkapı Sarayı Darüssaade ağası Hüseyin Ağa döneminde camiye çevrilmiştir.

16-ATİK MUSTAFA PAŞA CAMİİ (Hz.CABİR CAMİİ- PETRUS MARKUS KİLİSESİ)

(Kristos Pantepoptes Kilisesi veya Cabir Camii), İstanbul'un Ayvansaray semtinde kiliseden camiye çevrilmiş bir yapıdır. Orta Bizans döneminden kalma yapının eski ismi "Kristos Pantepoptes"tir.  Haç Plan ya da Kapalı Yunan Haçı olarak isimlendirilen plan tipidir.Halifenin bayraktarlığını yapmış olan Cabir'in yine bir fetih için Konstantinopolis'e geldiği, fetih sırasında öldüğü ve buraya gömüldüğü söylenir..

 II. Beyazıt döneminde camiye çevrilmiştir. Caminin içinde Doğu Roma dönemine ait hiçbir bezeme yoktur. 1957'de Amerikan Bizans Enstitüsü tarafından binanın güney cephesinde, badana tabakasının altında bulunan fresklerin, Ayios Kosmas, Hagios Damianos ve baş melek Mikhael'e ait oldukları tespit edilmiştir.

17-Zeyrek Camii veya Pantokrator Manastırı Kilisesi

 İstanbul'un Zeyrek semtinde Doğu Roma döneminden kalma yapıdır. Kilise üç ayrı şapelin bir araya gelmesinden oluşur. Ayasofya'dan sonra İstanbul'da ayakta kalan en büyük eski kilisedir. Güneydeki ilk kilise II. İoannis'in karısı İrini tarafından 12. yüzyılın ilk çeyreğinde yaptırıldı. Karısının ölümünün ardından imparator kilisenin kuzeyinde, az ilerisine ikinci bir kilise yaptırdı ve en sonunda bunları birleştirmek için üçüncü bir kilise daha yaptırdı.İstanbul'un fethinden sonra ilk medrese burada açıldı. Müderrisi Zeyrek Mehmed Efendi'ydi. Fatih Külliyesiyle birlikte yeni medreselerin yapımı tamamlanınca buradaki medrese kapandı ve bina cami oldu. 

18-Kalenderhane Camii (Azize Theotokos Kyriotissa)

İstanbul'un Vefa semtinde Doğu Roma döneminden kalma bir yapıdır. Bozdoğan Kemeri'nin en doğu ucunun güneyinde yer alır. Doğu Ortodoks Kilisesi formundadır. 18. yüzyılda Osmanlı'lar tarafından camiye çevrilmiştir.binanın 9. veya 10. yüzyıla ait olduğu varsayılır.Yapı Osmanlı döneminde ilk olarak Kalender Tarikatı'na mensup dervişler tarafından kullanıldığından adı Kalenderhane olmuştur. Caminin avlusunda kilisenin ilk zamanlarında yapıya dahil olan ancak şimdi yıkılıp harabe halini alan duvar kalıntıları bulunmaktadır. Caminin kubbesi dört köşeden örülen kemelerle oluşturulan dairenin üstüne oturtulmuştur.Özellikle yapı içinde yer alan mermer kaplamalar göz alıcıdır.